 |
| Hitler i Himmler |
1 września 1939 r. siły
Wehrmachtu w liczbie 1,25 miliona żołnierzy rozpoczęły,
poprzedzony ciężkimi bombardowaniami, atak na Polskę. Po 2
tygodniach stolica Polski –
Warszawa – została zdobyta.
17 września ZSRR zaatakował
wschodnią część kraju. Po kapitulacji wojsk polskich z
23
września, Niemcy i ZSRR uzgodniły podział Polski, zgodnie z
tajnym protokołem paktu
Ribbentrop –
Mołotow.
Polska przestała istnieć jako suwerenne państwo.
Zachodnie i północne regiony Polski zostały włączone do
Rzeszy; południowym i wschodnim nadano status terytorium podległego,
pod nazwa Generalnego Gubernatorstwa (rządzonego przez
Hansa Franka ze
stolicą w
Krakowie) Ponad 2
miliony Żydów żyło na terenach okupowanych przez Niemców; 1,2
miliona na terenach wschodnich okupowanych przez ZSRR.
 |
| Poszukiwanie |
Tereny włączone do Rzeszy były zarządzane przez
niemiecką administrację, na czele której stał
Gauleiter, co wzorowane było na
systemie funkcjonującym wówczas w Rzeszy. Blisko milion Polaków wysiedlono
z kontrolowanego przez Niemców terenu, a jednocześnie 600 tys. Niemców ze
wschodniej Europy i 400 tys. z Rzeszy Niemieckiej zostało na te
właśnie tereny przesiedlonych. Po ataku Niemiec na Związek
Radziecki, w
czerwcu 1941 r., reszta Polski
również znalazła się pod niemieckimi rządami. Południowo-wschodnia jej
część okupowana przez Sowietów od
1939 r. (
Distrikt Galizien)
stała się częścią Generalnego Gubernatorstwa.
 |
| Okupacja 1939 |
Celem niemieckiej polityki okupacyjnej było użycie Polski jako
"miejsca do życia dla Niemców”, wykorzystanie faktycznych zasobów kraju i
maksymalizacja wyniszczenia Polaków jako wymyślonej, bądź
faktycznej rezerwy pracy niewolniczej. Naród polski miał zostać
zredukowany do poziomu niewolników a jego polityczne, religijne i umysłowe
elity zniszczone. Instytucjami odpowiedzialnymi za osiągnięcie tego
celu były SS, policja i
Wehrmacht. W akcji oznaczonej kodem "Operacja
Tannenberg” we wrześniu i w
październiku 1939 r.
Einsatzkommandos
przeprowadziły około 760 masowych
egzekucji, w
 |
| Lapanka |
których śmierć
poniosło co najmniej 20
tys. przedstawicieli polskich elit. Wysiedlenia i morderstwa były na
porządku dziennym. Ludzi gromadzono na ulicy podczas tak zwanych
"łapanek” i wysyłano albo do pracy przymusowej w Niemczech, albo do
Auschwitz. Niektórych przetrzymywano
jako zakładników w więzieniu na
Pawiaku w
Warszawie, a
później rozstrzeliwano. Zdarzało się, że ludzie zgromadzeni
w trakcie łapanki byli rozstrzeliwani na miejscu przez plutony
egzekucyjne. Miliony Polaków były werbowanych do pracy przymusowej zarówno
w Polsce jak i w Rzeszy. Ostatecznie nazistowski "Nowy Porządek”
skutkował w Polsce śmiercią 20 proc. całej populacji tj.
około 6 milionów ludzi, z czego połowa to Żydzi.
W trakcie okupacji wielu z Polaków walczyło w
różnorodnych organizacjach ruchu oporu zorganizowanych w ramach wszystkich
ugrupowań politycznych. Polacy poza krajem służyli również
jako żołnierze sił alianckich.
Polscy Żydzi również nie mieli szans na
ucieczkę. Wcześnie, bo już we
wrześniu 1939 r.
Reinhardt Heydrich, szef Sipo (
Sicherheitspolizei /
tajna policja), SD (
Sicherheitsdienst der SS / urząd bezpieczeństwa SS) a później
RSHA (
Reichssicherheitshauptamt / Główny
Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy) nakazał przesiedlić
Żydów do większych miast mających dostęp do linii kolejowych.
W
listopadzie 1939 r.
Hans
Frank wydał rozkaz ustanowienia rad żydowskich (Judenratów) w każdej
miejscowości oraz nakaz noszenia
opaski przez Żydów.
Judenrat stał
się łącznikiem pomiędzy Żydami a nazistami. Jego
obowiązkiem było dostarczenie Niemcom listy mieszkańców,
zorganizowanie żydowskich sil policyjnych i administrowanie
rozdziałem pracy, zakwaterowaniem i służbą zdrowia w
miejscowości, którą zamieszkiwali Żydzi. Już przed
rozpoczęciem wojny z ZSRR, Żydom rozkazano pracować przymusowo i
zabrano własne miejsca pracy. Musieli zadeklarować, ile
posiadają kosztowności a ich domy – fabryki, sklepy, i
własność prywatna każdego rodzaju, zostały
skonfiskowane. Od najmniejszego sztetla do
największego miasta, zwyczajne żydowskie życie publiczne
przestało istnieć. Do pierwszych miesięcy
1941 roku ustanowiono
około 200 obozów pracy przymusowej
dla Żydów. Liczba zgonów w tych obozach była niezwykle wysoka ze
względu na nieludzkie warunki i ostry reżim tam panujący.
 |
| Policja Pocztówka |
Naziści starali się skoncentrować wszystkich Żydów w
gettach aby
móc zrealizować "ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”,
jednak dokładnej odpowiedzi na to pytanie Niemcy nie mieli od samego
początku. Zakładanie gett dla Żydów rozpoczęło
się już w
październiku 1939 r. Liczba zgonów w gettach była
wysoka, spowodowana przez takie czynniki jak brak jedzenia i niedostatek
podstawowych środków higieny, co powodowało głód i epidemie.
Wraz z atakiem na
Związek Radziecki rozpoczęła się również
(na tych właśnie terenach), z użyciem wszelkich dostępnych
środków, eksterminacja Żydów. Ustanowiono we współpracy z
Wehrmachtem, SS, SD i Sipo, cztery
Einsatzgruppen (oddziały specjalne). Te “jednostki do
zabijania” podążały za regularnymi jednostkami niemieckiego
wojska w trakcie ich marszu na wschód. Miały zabijać działaczy
partii komunistycznej, partyzantów i Żydów. Pomiędzy
czerwcem 1941 r.
a wiosna 1943 r. oddziały te zabiły w przybliżaniu 1,2 miliona
Żydów i setki tysięcy obywateli sowieckich. Ogólna reguła
postępowania mówiła, że ofiary rozstrzeliwano nie w miejscach
publicznych, a ich ciała pośpiesznie zakopywano. Wielu z zabójców
(członków oddziałów) cierpiało na fizyczny i psychiczny stres
jako konsekwencję rozstrzeliwania niewinnych, nagich mężczyzn,
kobiet i dzieci. Z tego powodu
Heinrich Himmler nakazał RSHA wymyślenie
innej metody zabijania. Doprowadziło to do zaprojektowania specjalnych
zamkniętych ciężarówek,
których gazy silnikowe kierowane były do kabiny, gdzie zabijały
zgromadzone ofiary. 15 z tych ciężarówek dostarczono wyżej wymienionym
Einsatzgruppen.
Wykorzystywano je również w
Chełmnie,
już w
grudniu 1941 r. To tam 250 tys. do 300 tysięcy Żydów z
Kraju Warty i
łódzkiego getta zostało
zamordowanych, wśród nich około 10 tys. Żydów
deportowanych z Niemiec, Austrii i
Czechosłowacji.
Aby przyspieszyć eliminację polskich
Żydów, wybudowano pięć obozów zagłady wyposażonych w
komory gazowe:
Auschwitz–Birkenau położony
w anektowanym rejonie Wschodniego Górnego Śląska i
Bełżec,
Sobibor,
Treblinka i
Majdanek wybudowane w Generalnym
Gubernatorstwie. Setki pociągów, prowadzonych przez pracowników
Reichsbahn albo
Gedob (
Generaldirektion der Ostbahn)
zawoziły Żydów do wyżej wymienionych ośrodków śmierci.
Transporty czasami zmieniały trasę i kierowano je do obozów przejściowych, gdzie
Żydzi byli czasowo więzieni do momentu, gdy obozy zagłady
były gotowe ich przyjąć.
 |
| Żydówka w Zwolen 1939 |
Wszyscy kierowani do
Bełżca, Sobiboru, Treblinki i Chełmna mieli
zginąć w ciągu kilku godzin. W
Auschwitz–Birkenau i na
Majdanku
przeprowadzano wśród przybyłych selekcję. Jednych kierowano do
natychmiastowej śmierci, drugich do pracy przymusowej. Ci drudzy
również mieli zginać. W
Auschwitz-Birkenau i
Majdanku wybudowano
wiele baraków aby pomieścić tych skierowanych do przymusowej pracy.
Komory gazowe były "narzędziem”, które niejako stały się naturalnymi
następczyniami komór w ciężarówkach. Właściciele
niemieckich fabryk i
Wehrmacht czerpali zyski z pracy żydowskich
robotników przymusowych. Ze względu na niedostatek siły roboczej
Hitler zgodził się aby
robotnicy żydowscy mogli pozostać na terenie Generalnego
Gubernatorstwa przez określony okres czasu pod warunkiem, że
będą pracować tylko w fabrykach i obozach nadzorowanych przez
SS. Ze względu na to właśnie zarządzenie ustanowiono specjalne obozy pracy:
przykładowo w
Poniatowej i
Trawnikach niedaleko
Lublina,
Płaszów przy
Krakowie i
Janowska niedaleko
Lwowa.
W obozach zagłady
Majdanku niedaleko
Lublina i
Auschwitz niedaleko
Krakowa, nowoprzybyłe
ofiary były dzielone na grupy zdolnych i niezdolnych do pracy. Niezdolni
byli od razu zagazowywani. Zdolnych do pracy gromadzono razem w niewiarygodnie
złych warunkach i systematycznie zabijani ciężką pracą
i brakiem pożywienia albo po prostu mordowani przez SS-manów. W miarę
jak tracili siły i ich możliwości do pracy stawały się
ograniczone byli poddawani selekcjom, na mocy których dokonywano egzekucji.
Dwa powstania miały miejsce w
Warszawie:
powstanie w getcie warszawskim od
19 kwietnia do 16
maja 1943 r. i polskie powstanie zorganizowane przez armię
powstańczą – Armię Krajową - od
1 sierpnia do 2
października 1944: powstanie wybuchło w momencie mającej
właśnie nastąpić ofensywy radzieckiej. Przy minimalnym
wsparciu od sił alianckich polski zryw nie miał szans powodzenia w
starciu z dobrze uzbrojonymi oddziałami niemieckimi. Po porażce Armii
Krajowej,
Hitler wydał rozkazy zniszczenia
Warszawy.
Mieszkańcy musieli opuścić miasto. Niemieckie wojsko
kontrolowało miasto do
grudnia 1944 r., niszcząc je i rabując
wiele dzieł sztuki. Więcej niż 200 tys. Polaków
zginęło w trakcie powstania
1944 r. a liczbę wysiedlonych
szacuje się na poziomie 700 tys.
Ostatnie oddziały niemieckich
wojsk okupacyjnych opuściły miasto na początku
1945 r. Nie
było innego narodu, który ucierpiałby więcej z rąk
nazistów. Koniec okupacji nazistowskiej nie oznaczał jednak
możliwości powstania wolnego kraju, gdyż aż do
lat 80.
pozostawał on pod kontrolą radziecka.
Zobacz także nasze strony o
Zwolen, zwykłym mieście w
Generalnym Gubernatorstwie, położonym pomiędzy
Radomiem a
Puławami. Historia tego miasta może być symbolem
wszystkich innych polskich miejscowości, pokazującą, że
terror nazistowski nie omijał nikogo.
© ARC 2006
